ZAWIESZENIE NA PALU
W znaczeniu dosłownym: przymocowanie do pala czy słupa kogoś żywego lub martwego. Najbardziej znane jest stracenie na palu Jezusa Chrystusa (£k 24:20; Jn 19:14-16; Dz 2:23, 36). W czasach starożytnych karę tę wykonywano na najrozmaitsze sposoby.
Asyryjczycy, sÅ‚ynÄ…cy z okrutnych wojen, zawieszali nagie ciaÅ‚a jeÅ„ców na zaostrzonych palach, które wbijali przez brzuch do klatki piersiowej. UkazujÄ… to liczne pÅ‚askorzeźby odkryte na różnych zabytkach — jedna z nich przedstawia oblężenie i zdobycie Lachisz (2Kl 19:8; ILUSTRACJA, t. 1, s. 958).
Karę zawieszenia na palu stosowali również Persowie. Istnieje pogląd, że zwykle najpierw odcinali ofiarom głowę lub obdzierali je ze skóry. Kiedy Dariusz Wielki zakazał utrudniania odbudowy świątyni jerozolimskiej, naruszenie tego dekretu polecił karać przez zawieszenie winowajcy na belce wyrwanej z jego domu (Ezd 6:11). Za rządów Aswerusa (Kserksesa I), syna Dariusza, powieszono na palu dwóch odźwiernych pałacowych, co było w Persji zwyczajową karą wymierzaną zdrajcom (Est 2:21-23). Taki sam los spotkał Hamana i jego dziesięciu synów (Est 5:14; 6:4; 7:9, 10; 9:10, 13, 14, 25).
Prawo izraelskie przewidywaÅ‚o, że osoby winne tak ohydnej zbrodni, jak bluźnierstwo lub baÅ‚wochwalstwo, poniosÄ… Å›mierć, np. przez kamienowanie, a ich zwÅ‚oki zostanÄ… potem zawieszone na palu, by stanowiÅ‚y ostrzegawczy przykÅ‚ad (Pwt 21:22, 23; Joz 8:29; 10:26; 2Sm 21:6, 9). Jak siÄ™ wydaje, również Egipcjanie najpierw wykonywali wyrok Å›mierci, a później wieszali zwÅ‚oki na palu, na co wskazujÄ… prorocze sÅ‚owa Józefa do przeÅ‚ożonego piekarzy: „Za trzy dni faraon podniesie twojÄ… gÅ‚owÄ™ i zawiesi ciÄ™ na palu” (Rdz 40:19, 22; 41:13).
Grecy i Rzymianie podobno przejęli zwyczaj wieszania przestępców na palu od Fenicjan, a w cesarstwie rzymskim zakazano go dopiero za czasów Konstantyna. Najczęściej karano w ten sposób niewolników i najpodlejszych przestępców, bardzo rzadko zaś obywatela rzymskiego. Zarówno dla ¯ydów, jak i dla Rzymian zawieszenie na palu było czymś haniebnym i poniżającym, przeznaczonym jedynie dla ludzi przeklętych (Pwt 21:23; Gal 3:13; Flp 2:8).
Nawet jeśli w I w. n.e. ¯ydom wolno było stracić kogoś na palu za wykroczenia na tle religijnym (choć istnieją co do tego wątpliwości), to na pewno nie mogli wymierzyć takiej kary za przestępstwa przeciwko porządkowi publicznemu; prawo do tego przysługiwało wyłącznie przedstawicielowi Rzymu, takiemu jak Poncjusz Piłat (Jn 18:31; 19:10). Niemniej to właśnie ¯ydzi, a zwłaszcza ich władcy i naczelni kapłani, ponosili główną odpowiedzialność za uśmiercenie Chrystusa na palu (Mk 15:1-15; Dz 2:36; 4:10; 5:30; 1Ko 2:8).
Rzymianie czasami przywiÄ…zywali skazanego do pala, wskutek czego mógÅ‚ żyć przez kilka dni, zanim skonaÅ‚ wyczerpany bólem, gÅ‚odem, pragnieniem i skwarem sÅ‚onecznym. Zazwyczaj jednak przybijali do pala rÄ™ce ofiary (a prawdopodobnie także stopy) — jak to byÅ‚o w wypadku Jezusa (Ps 22:16, przyp. w NW; £k 24:39; Jn 20:25, 27; Kol 2:14). Niektórzy specjaliÅ›ci z zakresu medycyny sÄ… zdania, że gwoździ nie umieszczano w dÅ‚oniach, skÄ…d mogÅ‚yby siÄ™ wyÅ›lizgnąć, lecz wbijano je miÄ™dzy drobne kostki nadgarstków (zob. The Journal of the American Medical Association, 21 marca 1986, s. 1460).
Sprawozdanie biblijne nie podaje, czy złoczyńcy zawieszeni obok Jezusa zostali przybici, czy tylko przywiązani do pala. Ta druga ewentualność tłumaczyłaby, dlaczego jeszcze żyli, gdy stwierdzono zgon Jezusa, tak iż trzeba było połamać im nogi (Jn 19:32, 33). Mając połamane nogi, szybko się udusili, bo jak się przypuszcza, nie mogli już unosić ciała, by rozluźnić mięśnie klatki piersiowej. Oczywiście nie jest to jedyny powód, dla którego żyli dłużej niż Jezus. W przeciwieństwie do nich był on dręczony fizycznie i psychicznie. Wrogowie pastwili się nad nim przez całą noc, a żołnierze rzymscy na dodatek go wychłostali, przez co tak osłabł, że wbrew zwyczajowi nie był w stanie nieść własnego pala męki (Mk 14:32 do 15:21; £k 22:39 do 23:26).
Co wynika z tekstu greckiego, jeśli chodzi o kształt narzędzia, na którym uśmiercono Jezusa?
WiÄ™kszość przekÅ‚adów biblijnych podaje, że Jezus zostaÅ‚ „ukrzyżowany”, czyli zawieszony na krzyżu, a nie na palu. Wynika to z popularnego poglÄ…du, wedÅ‚ug którego narzÄ™dzie jego mÄ™ki nie byÅ‚o prostym palem czy sÅ‚upem, lecz skÅ‚adaÅ‚o siÄ™ z dwóch skrzyżowanych kawaÅ‚ków drewna. Tradycja nieoparta na PiÅ›mie ¦wiÄ™tym gÅ‚osi również, iż skazaniec nie dźwigaÅ‚ caÅ‚ego krzyża, ale samÄ… poprzeczkÄ™, zwanÄ… patibulum lub antenna. W ten sposób niektórzy próbujÄ… zbić argument, że jeden czÅ‚owiek nie mógÅ‚by donieść czy zawlec na GolgotÄ™ czegoÅ› tak ciężkiego jak krzyż.
Co jednak mówiÄ… na ten temat pisarze Biblii? UżywajÄ… greckiego rzeczownika stauròs (27 razy) oraz czasowników stauròo (46 razy), synstauròo (5 razy — przedrostek syn znaczy „z; wraz”) i anastauròo (jeden raz — przedrostek aná znaczy „ponownie”). Prócz tego narzÄ™dzie Å›mierci, do którego przybito Jezusa, nazywajÄ… sÅ‚owem ksýlon, czyli „drewno” (5 razy).
Ani w grece klasycznej, ani w dialekcie koine stauròs nie nasuwa myÅ›li o dwóch skrzyżowanych kawaÅ‚kach drewna. OkreÅ›la jedynie prosty pal, sÅ‚up lub kół, jakiego używano do budowania palisady czy ostrokoÅ‚u. W dziele New Bible Dictionary (red. J. D. Douglas, 1985, s. 253) powiedziano pod hasÅ‚em „Krzyż”: „Greckie sÅ‚owo tÅ‚umaczone na ‚krzyż’ (stauros, czasownik stauroo [...]) oznacza przede wszystkim pionowy sÅ‚up albo belkÄ™, a dopiero potem pal jako narzÄ™dzie kary i egzekucji”.
Dodatkowym potwierdzeniem tego, że Jezus zostaÅ‚ zawieszony na palu bez żadnej poprzecznej belki, jest okoliczność, iż £ukasz, Piotr i PaweÅ‚ używajÄ… jako synonimu sÅ‚owa stauròs terminu ksýlon, który w tym wypadku oznacza prostÄ… kÅ‚odÄ™ (Dz 5:30; 10:39; 13:29; Gal 3:13; 1Pt 2:24). Wyraz ksýlon wystÄ™puje też w Septuagincie w Ezdrasza 6:11, gdzie jest mowa o zwykÅ‚ej drewnianej belce, na której miaÅ‚ zostać zawieszony przestÄ™pca.
W zwiÄ…zku z powyższym PrzekÅ‚ad Nowego ¦wiata wiernie przybliża czytelnikom zasadnicze znaczenie tekstu greckiego, oddajÄ…c stauròs przez „pal mÄ™ki”, a czasownik stauròo przez „zawiesić na palu”. Pozwala to dostrzec różnicÄ™ miÄ™dzy stauròs a tradycyjnymi krzyżami używanymi do celów religijnych (zob. PAL MÊKI). Jeżeli pal miaÅ‚ 15 cm Å›rednicy i 3,5 m dÅ‚ugoÅ›ci, to prawdopodobnie ważyÅ‚ nieco ponad 45 kg, a wiÄ™c caÅ‚kiem rozsÄ…dna jest biblijna informacja, że niósÅ‚ go jeden czÅ‚owiek, Szymon z Cyreny (Mk 15:21).
Warto zwrócić uwagÄ™, co w tej sprawie ma do powiedzenia grecysta W. E. Vine: „STAUROS (σταυρός) oznacza przede wszystkim pionowo ustawiony sÅ‚up lub pal. Przybijano do niego zÅ‚oczyÅ„ców skazanych na stracenie. Zarówno ten rzeczownik, jak i czasownik stauroo — ‚przymocować do sÅ‚upa lub pala’ — należy w ich pierwotnym znaczeniu odróżniać od koÅ›cielnego krzyża zÅ‚ożonego z dwóch belek”. NastÄ™pnie Vine wyjaÅ›nia, że krzyż skÅ‚adajÄ…cy siÄ™ z dwóch części pochodzi z Chaldei, a w III w. n.e. zostaÅ‚ przejÄ™ty od pogan przez chrzeÅ›cijaÅ„stwo jako symbol mÄ™ki Chrystusa (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words, 1981, t. 1, s. 256).
Bardzo ciekawy komentarz na ten temat zamieszczono w książce The Cross in Ritual, Architecture, and Art (G. S. Tyack, Londyn 1900, s. 1): „Dziwny, choć niekwestionowany jest fakt, że przez caÅ‚e wieki przed narodzeniem Chrystusa krzyż byÅ‚ używany jako symbol religijny i że również w późniejszym okresie uchodziÅ‚ za taki symbol w krajach, do których nie dotarÅ‚a nauka KoÅ›cioÅ‚a. (...) Znakami w ksztaÅ‚cie krzyża jako symbolami bóstw posÅ‚ugiwali siÄ™ czciciele greckiego Bachusa, tyryjskiego Tammuza, chaldejskiego Bela i nordyckiego Odyna”.
W innej książce dodano: „W oryginalnej grece licznych pism tworzÄ…cych Nowy Testament nie ma ani jednego zdania, z którego by nawet poÅ›rednio wynikaÅ‚o, że użyty w wypadku Jezusa stauros byÅ‚ inny niż zwykÅ‚y stauros, nie mówiÄ…c już o tym, żeby skÅ‚adaÅ‚ siÄ™ on nie z jednego kawaÅ‚ka drewna, lecz z dwóch, zbitych w formie krzyża. (...) Nasi nauczyciele wyraźnie wprowadzajÄ… nas w bÅ‚Ä…d, gdy w tÅ‚umaczeniu greckich dokumentów koÅ›cioÅ‚a na nasz jÄ™zyk ojczysty oddajÄ… sÅ‚owo stauros przez ‚krzyż’ i gdy to popierajÄ… umieszczaniem w naszych sÅ‚ownikach wyjaÅ›nienia, iż stauros znaczy krzyż, nie informujÄ…c dokÅ‚adnie, że za czasów apostolskich nie takie byÅ‚o jego podstawowe znaczenie, że takiego znaczenia nie nabraÅ‚o ono potem jeszcze przez dÅ‚ugi czas, a jeÅ›li w ogóle do tego doszÅ‚o, to tylko dlatego, iż pomimo braku przekonywajÄ…cych dowodów z jakiegoÅ› wzglÄ™du zakÅ‚adano, że ten jeden stauros, na którym stracono Jezusa, miaÅ‚ taki szczególny ksztaÅ‚t” (J. D. Parsons, The Non-Christian Cross, Londyn 1896, ss. 23, 24; zob. też The Companion Bible, 1974, dodatek 162).
Znaczenie przenoÅ›ne. Pismo ¦wiÄ™te nie tylko wyraźnie zaÅ›wiadcza, że Pana Jezusa Chrystusa rzeczywiÅ›cie stracono na palu (1Ko 1:13, 23; 2:2; 2Ko 13:4; Obj 11:8), lecz także używa okreÅ›lenia ‛zawiesić na palu’ w sensie przenoÅ›nym — np. w Galatów 2:20. DziÄ™ki wierze w Chrystusa zawieszonego na palu chrzeÅ›cijanie zadali Å›mierć swej starej osobowoÅ›ci (Rz 6:6; Kol 3:5, 9, 10). „Ponadto ci, którzy należą do Chrystusa Jezusa, zawiesili na palu ciaÅ‚o wraz z jego namiÄ™tnoÅ›ciami i pragnieniami” — napisaÅ‚ PaweÅ‚ i dodaÅ‚: „[Przez Chrystusa] Å›wiat dla mnie zawisÅ‚ na palu, a ja dla Å›wiata” (Gal 5:24; 6:14).
OdstÄ™pcy, którzy niczym Judasz buntujÄ… siÄ™ przeciwko drodze do wybawienia wskazanej przez Boga, w rezultacie „na nowo zawieszajÄ… Syna Bożego na palu i wystawiajÄ… Go na publicznÄ… haÅ„bÄ™” (Heb 6:4-6).
_________________
"Nie myśl jak wiele już zrobiłeś ale ile Ci jeszcze zostało"